Het uiterste uit jezelf en patiënten halen, geen eenvoudige klus. Maar wát een mooie functie is Hoofd Behandeling bij tbs-kliniek de Kijvelanden vertellen Tessa en Fleur uit eigen ervaring. “Het is altijd puzzelen en worstelen hoe we een ingang vinden bij de patiënt. Met elkaar halen we het maximale eruit en als het lukt, geeft dat weer extra drive.”
In het Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC) de Kijvelanden in Poortugaal verblijven patiënten met een tbs-maatregel met dwangverpleging vanwege een ernstig delict. De patiënten worden in de kliniek gesloten behandeld om te voorkomen dat zij nogmaals een strafbaar feit plegen. Als dat verantwoord is, kan stapsgewijs worden toegewerkt naar terugkeer in de maatschappij.
Een Hoofd Behandeling voert regie op de behandeltrajecten voor deze patiënten, vertelt Fleur, GZ-psycholoog in de rol van Hoofd Behandeling en in opleiding tot Klinisch Psycholoog. Fleur is Hoofd Behandeling op een afdeling voor patiënten met persoonlijkheidsproblematiek. “We brengen daarbij de problematiek en delict gerelateerde risicofactoren in kaart en denken na hoe we het risico op recidive omlaag kunnen brengen. Voor welke psychotherapeutische behandeling indiceren we de patiënt? Welke rol kan de vaktherapeut spelen en sluit dramatherapie of psychomotorische therapie dan beter aan? Het Hoofd Behandeling stuurt het multidisciplinaire team inhoudelijk aan. Daarnaast sturen we samen met de teammanager de forensisch medewerkers aan en zijn we gezamenlijk verantwoordelijk voor het leefklimaat op de afdeling. Op die manier bewaken we de kwaliteit van zorg en zetten we behandellijnen uit.”
“We acteren op het snijvlak van behandelen van kwetsbare patiënten enerzijds en het borgen van de veiligheid van de maatschappij anderzijds”, vertelt Tessa. Zij is GZ-psycholoog en Hoofd Behandeling op een afdeling voor mensen met een licht verstandelijke beperking in combinatie met persoonlijkheidsproblematiek. “Het gaat namelijk om patiënten die een ernstig delict hebben gepleegd en te maken hebben met psychiatrische problematiek. Ook horen er orde- en veiligheidsbeslissingen bij”.
Veelzijdig takenpakket
Naast het regie voeren op de behandeltrajecten van de patiënten op de eigen afdeling, kan een Hoofd Behandeling ook patiënten van een andere afdeling behandelen. Vanuit de afdeling Behandeling en Diagnostiek wordt het zorgaanbod vormgegeven met diverse zorgpaden, waarbij therapie wordt gegeven op risicofactoren, zoals agressie, seksueel grensoverschrijdend gedrag, verslaving of persoonlijkheidsproblematiek. De Kijvelanden beschikt als één van de weinige tbs-klinieken over gespecialiseerde afdelingen gericht op patiënten met een licht verstandelijke beperking en patiënten die extreem vlucht- en beheersgevaarlijk zijn. De behandelingen die hen worden aangeboden zijn afgestemd op hun problematiek en zorgbehoefte.
“Het takenpakket maakt de functie enorm uitdagend en inspirerend”, vindt Fleur. “Gedurende een dag doen we veel verschillende taken, zoals bijvoorbeeld het opstellen van een behandelplan, het schrijven van verlofaanvragen en verlengingsadviezen, therapie geven aan patiënten en crisisinterventie. Hiervoor gebruiken we de input van het multidisciplinaire team. We werken binnen de kliniek samen met collega’s vanuit veel verschillende disciplines en daarnaast overleggen we vaak met externe partijen. Tessa: “De doelgroep waar we mee werken is bijzonder. In behandeling en het dagelijks leven van de kliniek zie je ook de mens achter het delict. Niet alleen de psychiatrische problematiek, maar ook hun menselijke kanten. Veel patiënten hebben humor, kunnen oprecht op iets terugkomen en ontwikkeling laten zien waarin ze zichzelf verbazen. Dat is mooi, zeker bij werk in een gesloten setting.”
Weerstand vanuit diverse hoeken
Het werk is complex, want het behandelen van de patiënt en beveiligen van de maatschappij staan min of meer op gespannen voet. “Bij alles, bijvoorbeeld een verlofaanvraag, is de vraag of het veilig genoeg is,” aldus Tessa. “Die 100% garantie kunnen wij nooit geven”, reageert Fleur. “Er zijn veel verschillende belangen en partijen waartoe wij ons moeten verhouden, zoals de patiënt en zijn advocaat en een kritische blik vanuit de maatschappij. Vanwege grote en soms tegenstrijdige belangen worden we regelmatig geconfronteerd met weerstand en onvrede over adviezen en beslissingen. Dat spanningsveld hanteren we met elkaar,” vervolgt Fleur.
“We moeten onder druk risico-inschattingen maken en vervolgens in gezamenlijkheid verstandige beslissingen nemen. Daar zijn we binnen het werkveld goed in, maar het blijft altijd moeilijk.”
“Dit telkens uitvogelen is gelijktijdig ook razend interessant”, zegt Tessa. “Het is altijd puzzelen en worstelen hoe we een ingang vinden bij de patiënt. Soms duurt het een paar weken en een andere keer een aantal jaar. Soms gaan we eerst drie stappen achteruit om er vervolgens één vooruit te zetten. Dit verdragen en opnieuw focussen op vooruitgang, maakt dat wij elke patiënt individueel bekijken welke werkwijze passend is. Soms moeten we gedrag begrenzen of juist bekrachtigen, een andere keer moeten we motivatie aanwakkeren of juist concluderen dat de ingezette aanpak niet helpt en zoeken naar alternatieven. Je moet een lange adem hebben om met elkaar het maximale eruit te halen. Als dat lukt, geeft het weer extra drive.”
Loyaal en deskundig team
Het werk vraagt een combinatie van loyaliteit, proactiviteit, zelfreflectie, communicatieve vaardigheden, organisatie- en relativeringsvermogen, kunnen samenwerken en stevigheid ondanks (of juist vanwege) tegenwind. “En, heel belangrijk, je moet de druk ook los kunnen laten. De ene collega sport veel en humor is sowieso nodig om de band met collega’s nóg sterker te maken”, aldus Fleur. Hoewel ieder teamlid anders is, hebben we te maken met stuk voor stuk betrokken collega‘s met eigenheid die elkaar vinden in passie voor het werk, gaat Fleur verder. “In geval van calamiteiten levert iedereen zijn bijdrage om de situatie te managen.” Tessa: “Er heerst echt een aanpakkerssfeer. We zijn nuchter en ‘straight’ en dat werkt heel goed voor ons.”
Patricia
Hoofd Behandeling TBS
Nauwe samenwerking tussen Hoofd Behandeling en Manager Zorg
Daar waar het Hoofd Behandeling regie voert op een bepaalde patiëntengroep, houdt de Manager Zorg vooral ‘het overall plaatje’ in het vizier. “Wij zijn als leidinggevenden en inhoudelijk manager nauw betrokken bij het werk van de Hoofden Behandeling. Daarnaast hebben we een belangrijke rol als werkbegeleider en praktijkopleider van de Hoofden Behandeling die in opleiding zijn tot specialist”, vertellen Klinisch psychologen en Managers Zorg Chantal en Seline. Beiden werken al lange tijd bij de Kijvelanden en zijn vanuit de functie van Hoofd Behandeling (en bedrijfsvoering) doorgegroeid in hun managementfunctie.
Tijdens de inwerkperiode van het Hoofd Behandeling heeft de Manager Zorg niet alleen een aansturende, maar ook een coachende rol. Chantal: “We vinden het belangrijk dat iemand goed op zijn of haar plek zit en zich deze positie goed eigen maakt. Ook daarna blijven we nauw betrokken, bijvoorbeeld door monitoren en meedenken, zowel op individuele casuïstiek, leefklimaat op de afdelingen als op persoonlijke ontwikkeling. Vanuit onze functie lezen we mee op de brieven naar de rechtbank en het ministerie. Op deze manier dragen we vanuit onze inhoudelijke expertise bij aan aanscherping van de diagnostiek en het benodigde risicomanagement. Daarbij beslissen we in bepaalde situaties, zoals bij conflict. Seline: “Vanuit ons zicht op het geheel kijken we mee bij de werkzaamheden van het Hoofd Behandeling.” Fleur noemt aanvullend dat de intensieve samenwerking met de manager zorg erg helpend is bij het dragen van de verantwoordelijkheid die de functie van Hoofd Behandeling met zich meebrengt.
